Της Ιουλίας Πιτσούλη
Μέσα μας κρύβονται όλα τα στοιχεία για μια ζωή όπως θα την θέλαμε. Για να τα βρούμε, όμως, πρέπει πρώτα να …ξυπνήσουμε.
Υπάρχει ένα παλιό γνωμικό που αποκαλύπτει το μυστικό του πεπρωμένου κάθε ανθρώπου. Εξηγεί τους μυστικούς μηχανισμούς που διαμορφώνουν την πραγματικότητά μας. Όλα ξεκινούν από μια σκέψη! Κι από τη, μοιραία, επανάληψή της. Λέει το σχετικό γνωμικό «σπείρε μια σκέψη θέρισε μια πράξη, σπείρε μια πράξη θέρισε μια συνήθεια, σπείρε μια συνήθεια θέρισε χαρακτήρα, σπείρε χαρακτήρα θέρισε πεπρωμένο». Η επαναλαμβανόμενη σκέψη και πράξη είναι που υφαίνουν μυστικά τη μοίρα μας. Αν η καθημερινότητά μας δεν ικανοποιητική , λοιπόν, αν θέλουμε να αλλάξουμε το πεπρωμένο μας ή έστω κάποιο τμήμα της ζωής μας μπορούμε να το κάνουμε, μας βεβαιώνουν οι επιστήμονες που ασχολούνται με την ανθρώπινη συμπεριφορά. Απαιτείται ,όμως, μια προϋπόθεση: πρέπει να ξυπνήσουμε! Να βγούμε από τον ύπνο των επαναλαμβανόμενων αντιδράσεων που γίνονται μηχανικά και ασυνείδητα. Με λίγα λόγια είναι ανάγκη να αλλάξουμε τις μηχανικές συνήθειές μας ,δηλαδή την ακολουθία των σκέψεων και των αντιδράσεών μας, να σπάσουμε τη ρουτίνα και να γίνουμε συνειδητοί και απρόβλεπτοι. «Οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν μηχανικά» παρατηρούν οι στοχαστές των αρχών του αιώνα Γκουρτζίεφ και Ουσπένσκι. Η μηχανικότητα όμως είναι μια μορφή ύπνου. Πολλά πανεπιστημιακά πειράματα έχουν αποδείξει ότι το υποσυνείδητο δεν ξεχωρίζει την αλήθεια από τη φαντασία κι ότι επιδιώκει πάντα, σαν πιστός υπηρέτης, να επιβεβαιώνει τις πεποιθήσεις μας. Στην πραγματικότητα το υποσυνείδητό μας είναι πολύ περήφανο όταν καταφέρνει και υλοποιεί όλα αυτά που του υπαγορεύουν οι σκέψεις μας. Αν κάποιος σκέφτεται συνεχώς ότι είναι αδύναμος και δεν θα τα καταφέρει, ότι δεν αξίζει και γι αυτό δεν είναι ευτυχής , το υποσυνείδητό του θα φροντίσει να τον οδηγήσει με τέτοιο τρόπο ώστε να υλοποιήσει μια προς μια αυτές τις πεποιθήσεις του. Βλέπετε εκλαμβάνει τους φόβους, τις περιοριστικές πεποιθήσεις ή τις ανόητες σκέψεις μας σαν εντολές και σπεύδει να τις εκτελέσει! Το μυστικό ,λοιπόν, για αναλάβουμε εμείς τα ηνία του πεπρωμένου μας είναι να «θυμόμαστε τον εαυτό μας». Δηλαδή να είμαστε συνειδητοί. Στο εδώ και τώρα.
Θυμηθείτε τη …Μύτη σας
Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν μια συγκεχυμένη εικόνα του εαυτού τους και του τρόπου που λειτουργεί ο νους τους. Δεν έχουν συνειδητοποιήσει ότι διαθέτουν χωριστούς εαυτούς: κινητικό, συναισθηματικό , ενστικτώδη και νοητικό. Κάθε ένας από αυτούς τους εαυτούς έχει διαφορετικό χρόνο αντίδρασης. Μπροστά σε ένα γεγονός νομίζουμε συνήθως ότι αντιδρά ταυτόχρονα σύσσωμος ο εαυτός μας. Αυτό όμως δεν είναι αλήθεια. Κάθε χωριστό τμήμα του εαυτού μας αντιδρά σε διαφορετική χρονική στιγμή. Έχει παρατηρηθεί ότι πρώτα κινητοποιείται ο ενστικτώδης ,κινητικός και συναισθηματικός εαυτός και τελευταίος ο νοητικός. Ιδού γιατί πολλές φορές κάνουμε ή λέμε πράγματα που μετά τα μετανιώνουμε. Βιάζεται η γλώσσα να μιλήσει πριν το νοητικό κομμάτι συμφωνήσει. Έτσι δεν είμαστε πλήρως συνειδητοί εκτός κι αν «θυμηθούμε» συνειδητά τον εαυτό μας. Τότε ερχόμαστε πραγματικά στο παρόν και ελέγχουμε εμείς την κατάσταση κι όχι οι ενστικτώδεις αντιδράσεις και οι μηχανικές επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές μας. Το να έχουμε επίγνωση του εαυτού μας είναι από τα πιο δύσκολα πράγματα κι όμως όλοι νομίζουμε ότι το έχουμε κατακτήσει. Πρόκειται ,φυσικά , για πλάνη. Πάρτε για παράδειγμα τη μύτη σας. Συγκεντρωθείτε για μια στιγμή σ’ αυτήν , σταματώντας την ανάγνωση αυτού του κειμένου και στρέψτε το βλέμμα σας ώστε να μπορέσετε να τη δείτε. Το κάνατε; Αν ναι, τότε «θυμηθήκατε» τη μύτη σας! Μέχρι να στρέψετε την προσοχή σας σε αυτή την είχατε ξεχάσει. Ξέρατε γενικά ότι έχετε μύτη αλλά δεν είχατε συνειδητή επίγνωσή της μέχρι που τη «θυμηθήκατε». Προηγουμένως την είχατε ξεχάσει γιατί τη θεωρούσατε δεδομένη. Και συνήθως ό,τι θεωρούμε δεδομένο δεν του δίνουμε και τόση προσοχή. Το ίδιο συμβαίνει και με τις σχέσεις μας. Ή με την παρουσία κάποιων ανθρώπων ή πραγμάτων στη ζωή μας. Τα θεωρούμε δεδομένα και γι αυτό τα «ξεχνάμε». Ξέρετε πότε τα θυμόμαστε; Όταν κινδυνεύουμε να τα χάσουμε. Ή όταν πονάμε. Αν ξαφνικά άρχιζε να σας πονάει η μύτη σας θα ήταν αδύνατον να την ξεχάσετε. Αυτό σημαίνει ότι ο πόνος ή ο κίνδυνος της απώλειας μας φέρνουν ξαφνικά στο παρόν για να αναγνωρίσουμε, να εκτιμήσουμε και να αντιληφθούμε συνειδητά όλα αυτά που μέχρι πρότινος είχαμε ξεχάσει θεωρώντας τα δεδομένα. Του εαυτού μας συμπεριλαμβανομένου. Γιατί αυτόν κυρίως ξεχνάμε πρώτο –πρώτο, εφόσον τον θεωρούμε απολύτως δεδομένο.
Οι Δυο Δρόμοι
Υπάρχουν δυο δρόμοι για να θυμηθούμε όλα αυτά που είναι σημαντικά στη ζωή μας: ο ένας είναι ο δρόμος του πόνου. Λειτουργεί σαν ξυπνητήρι που μας αφυπνίζει από τον εφησυχασμό και τη μακαριότητα. Ο δεύτερος δρόμος δεν έχει καθόλου πόνο απαιτεί όμως μεγάλη αφοσίωση. Πρόκειται για το δρόμο της συνειδητής αυτοπαρατήρησης. Αυτή θα οδηγήσει στην πραγματική αφύπνιση της θέλησής μας και στο σπάσιμο παλιών συνηθειών που έχουν μετατραπεί σε τροχοπέδη. Πώς ,όμως, αναπτύσσεται η θέληση; Πώς το ξέρουμε ότι μια πράξη μας είναι αποτέλεσμα θέλησης κι όχι μηχανικότητας; Την απάντηση μας τη δίνει ο Ντ. Γκόλεμαν στο βιβλίο του Συναισθηματική Νοημοσύνη. « Όταν καταφέρνουμε να ελέγξουμε μια παρόρμησή μας τότε έχουμε κάνει μια πράξη θέλησης» σημειώνει. Τι είναι μια παρόρμηση; Είναι το διάμεσο του συναισθήματος ή ένα συναίσθημα που ξεσπάει θέλοντας να εξωτερικευτεί σε πράξη. Αυτή η διεργασία σχετίζεται με το αρχαιότερο τμήμα του εγκεφάλου μας , το ερπετικό. Όμως όταν κάνουμε συνειδητές επιλογές που πηγάζουν από τη θέλησή μας κι όχι από τις παρορμήσεις και τη μηχανικότητα τότε ενεργοποιούμε ένα άλλο τμήμα του εγκεφάλου , το νεοθηλαστικό εγκέφαλο , αυτόν που είναι υπεύθυνος για την έλλογη σκέψη, τη δημιουργία πολιτισμού και τη δυνατότητα για ένα καλύτερο πεπρωμένο. Το μυστικό είναι , λοιπόν, να είμαστε σε συνεχή εσωτερική εγρήγορση και να «θυμόμαστε» τον εαυτό μας παραμένοντας συνειδητοί στο εδώ και τώρα. Μόνο έτσι μπορεί να παραμένει ξύπνιος ο εσωτερικός μας οδηγός. Για να μη μας παίρνει ο ύπνος στο…τιμόνι αφήνοντας τη ζωή μας ακυβέρνητη.