Της Ιουλίας Πιτσούλη
Μέσα μας υπάρχουν δέντρα, πουλιά και νερά. Αν και δεν φαίνονται, μυστικά νήματα μας συνδέουν με τα πάντα στη φύση.
Ανακαλύψτε το Μυστικό Κήπο μέσα σας.
Υπάρχει ένα ξενοδοχείο στη Βυτίνα που από το σαλόνι του φαίνεται ένα πεύκο. Είναι ένα ψηλό, εύρωστο δέντρο, με χοντρό και ευθυτενή κορμό. Στέκει μόνο , στο μέσον μιας αυλής, δίχως άλλα δέντρα και φυτά γύρω του. Αυτό το δέντρο μιλάει! Κατευθείαν μέσα στο νου. Τηλεπαθητικά. Έτσι εξηγείται αυτό που συνέβη εκείνο το πρωινό της Κυριακής όταν αμέριμνη έκατσα στον κόκκινο καναπέ που βρισκόταν σε μια εσοχή του σαλονιού, ακριβώς μπροστά σε ένα παράθυρο. Σκόπευα να διαβάσω πίνοντας τον καφέ μου. Αλλά δεν γινόταν. Το πεύκο δεν με άφηνε. Μόλις το βλέμμα μου έπεσε πάνω του, κλειδώθηκε. Δεν μπορούσα να τραβήξω τα μάτια μου από τη μορφή του. Όχι γιατί είχε κάποια ξεχωριστή , εξαίσια ομορφιά. Αλλά γιατί ήταν σαν να είχε σηκωθεί μια κουρτίνα και ξαφνικά έβλεπα κάτι άλλο πίσω από το δέντρο. Είχα ακούσει πως τα ζώα που παίρνουμε σπίτι μας, όλα τα αγαπημένα μας κατοικίδια, έχουν μια ιδιαίτερη σχέση μαζί μας που την νιώθουν αμέσως μόλις μας δουν γι αυτό και στην ουσία αυτά μας έχουν διαλέξει κι ας νομίσαμε ότι τα διαλέξαμε εμείς. Δεν είχα σκεφτεί ποτέ ότι αυτό μπορεί να συμβεί και με ένα δέντρο. Μπορεί να μας διαλέξει για να μας μιλήσει. Να αποκαλύψει κάτι από τη σοφία του. Έτσι όπως το είχε πάθει κάποτε κι ο ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος με ένα λουλούδι. Καταγράφοντας αργότερα αυτή την παράξενη συνομιλία σημείωσε: «Αυτό το γαρύφαλλο , που κρατώντας το ανάμεσα στα τρία μου δάχτυλα το σηκώνω στο φως, μου μίλησε και παρά τον κοινό νου μου το κατανόησα. Μια αλυσίδα από ατέλειωτους γαλαξίες συνεργάστηκαν, διασταύρωσαν κάτω στη Γη φωταψίες- το σύμπαν ολόκληρο πήρε μέρος στη γένεση αυτού του γαρύφαλλου. Κι αυτό που ακούω, είναι οι φωνές των μαστόρων μέσα του». Έμοιαζε κάπως σαν ερωτική καταληψία. Όπως στις πρώτες στιγμές ενός έρωτα που το βλέμμα μας μαγνητίζεται από τον άλλο σαν να το δένει ένα αόρατο νήμα. Μόνο που αντί για την οξύτητα του έρωτα υπήρχε τώρα μια αίσθηση βάθους και γαλήνης.
H Διδασκαλία του Πεύκου
«Τι κάνεις;» με ρώτησε η φίλη που πρόσεξε πως είχα μείνει για πολλή ώρα σιωπηλή κι ακίνητη με τα μάτια καρφωμένα κάπου έξω από το παράθυρο. «Διδάσκομαι» απάντησα. « Διδάσκεσαι; Από ποιον;» απόρησε. « Από το πεύκο εκεί έξω.» Χαμογέλασε. « Χμ. Αυτό κι αν είναι δάσκαλος. Και τι σε διδάσκει, αλήθεια, το πεύκο;» «Την αποδοχή»απάντησα σοβαρά-σοβαρά δίχως να τραβήξω το βλέμμα μου από πάνω του. Η αποδοχή ,λοιπόν. Ιδού μια δυσπρόσιτη ψυχική κατάσταση. Και απολύτως παρεξηγημένη. Επειδή πολλοί την αρνούνται γιατί την ταυτίζουν με την παθητικότητα, την αδράνεια και την παραίτηση. Στην πραγματικότητα η αποδοχή είναι μια ευφυής επιλογή. Αποτρέπει από τη μάταιη σπατάλη ενέργειας και μας γλιτώνει από τον περιττό πόνο. Προϋποθέτει, βέβαια, ένα είδος ταπεινότητας και αναγνώρισης πως υπάρχουν στιγμές στη ζωή μας που τα πράγματα δεν έρχονται όπως τα θέλουμε και που δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να τα αλλάξουμε. Το να μην κάνεις κάτι ενώ μπορείς αυτό , ναι, είναι παραίτηση και παθητικότητα. Αλλά το να αποδέχεσαι ό,τι σε ξεπερνάει αυτό είναι σοφία. Το πεύκο ήταν η έμπρακτη διδασκαλία της αποδοχής. Φύτρωσε κάποτε σ’ εκείνο το σημείο πριν από κάποιες δεκαετίες και έμεινε ακλόνητο στη θέση του όλα αυτά τα χρόνια βλέποντας το περιβάλλον να αλλάζει γύρω του και τους ανθρώπους να έρχονται και να φεύγουν όπως οι εποχές. Θα περάσει όλη του τη ζωή εκεί, δίχως να μετακινηθεί, δίχως να πάει πουθενά. Την προηγούμενη νύχτα έβρεχε κι αυτό ήταν εκεί έξω. Σιωπηλό και σταθερό. Όπως και όταν χιονίζει το χειμώνα ή όταν το σφυροκοπάει το λιοπύρι το καλοκαίρι. Νύχτα , μέρα όταν ο ουρανός είναι διάστικτος από άστρα ή όταν ο ήλιος διαγράφει την τροχιά του, όταν επικρατεί πλήρης άπνοια ή όταν φυσούν θυελλώδεις άνεμοι αυτό είναι πάντα εκεί. Η τέλεια εικόνα της αποδοχής. Για όσα έρχονται και φεύγουν. Όσα αλλάζουν. Δεκτικό προς το εκάστοτε παρόν. Αυτό το ψηλό, εύρωστο πεύκο δεν αποπνέει κακομοιριά και παθητικότητα. Ακτινοβολεί ήσυχο μεγαλείο και βαθιά σοφία. Τα κλαδιά του υποχωρούν στον άνεμο μέχρις εκεί που τους επιτρέπει η φύση τους. Αν κάποιο τελικά σπάσει ή κι αν το ίδιο το δέντρο κοπεί , χτυπηθεί από κεραυνό ή καεί θα εξακολουθήσει να αποπνέει σιωπή και γαλήνη και να διδάσκει την αποδοχή του νόμου της μεταβολής. « Αυτή είναι η φύση των θνητών πραγμάτων. Αυτός είναι ο κύκλος της φύσης».
Το Φεγγάρι στις Ωοθήκες των Γυναικών
Το πεύκο της Βυτίνας είχε πολλά να πει. Όπως και κάθε δέντρο , φυτό, ζώο ή φυσικό φαινόμενο. Τα αφουγκράστηκαν πρώτοι οι φυσικοί φιλόσοφοι ο Θαλής, ο Αναξίμανδρος, ο Αναξιμένης. Κατανόησαν τις μυστικές αλληλουχίες που συνδέουν το μέρος με το όλον, τον άνθρωπο με τη φύση της οποίας αποτελεί μέρος. Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι είδαν το κρυφό νόημα και την τάξη που ενορχηστρώνει τον φυσικό κόσμο. Πριν η άσφαλτος μας αποκόψει από τη μυρωδιά του βρεγμένου χώματος και την επαφή με τη γη, πριν το μπετόν, ο κλιματισμός και ο τεχνητός φωτισμός μας απομακρύνουν από το φυσικό περιβάλλον, πριν οι διακόπτες της βρύσης μας κάνουν να ξεχάσουμε το κελάρυσμα των ρυακιών, οι μάγοι –σαμάνοι, οι Ινδιάνοι, οι Δρυίδες και όλοι οι αρχαίοι λαοί που βρίσκονταν σε στενή επαφή με τη φύση ένιωθαν τμήμα και προέκτασή της, βαθιά ενωμένοι μαζί της. Ο διάλογός τους με τη φύση γινόταν μαθητεία στη γνώση του εαυτού τους. Και του σύμπαντος. Ο ψίθυρος του ανέμου είχε να διηγηθεί ιστορίες στον Κάρλος Καστανέντα και στον μάγο μέντορά του, τον Δον Χουάν. Στην μαγική Ινδιάνικη κουλτούρα ένα απαλό αεράκι που παίζει παιχνιδιάρικα στο πρόσωπο ή μια ριπή ανέμου που σηκώνεται ξαφνικά είναι μυστικά σινιάλα που σχολιάζουν , συμπαρίστανται ή προειδοποιούν. Κάποτε ο άνθρωπος έχε πολύ μεγαλύτερη επίγνωση των αόρατων νημάτων που συνδέουν το σώμα και το νου του με όλα όσα συμβαίνουν στο φυσικό σύμπαν. Όπως οι φάσεις της σελήνης που δεν αποτελούν απλώς ένα ουράνιο φαινόμενο αλλά βρίσκονται σε μυστική σχέση με τις γυναικείες ωοθήκες και την ωορρηξία τους επηρεάζοντας τον κύκλο των εμμήνων. Κι αυτή η μυστηριώδης σχέση επεκτείνεται σε πολλά ακόμα όντα. Όπως τα στρείδια στις ζεστές τροπικές θάλασσες που ανοιγοκλείνουν, στρέφονται και προσαρμόζουν τη δική τους γονιμότητα με ρολόι το φεγγάρι. « Τα ουράνια σώματα, τα βουνά , τα ποτάμια είναι οι πρόγονοί μας. Οι γιαγιάδες κι οι παππούδες μας» έλεγε με βαθύ σεβασμό πέρυσι την άνοιξη ο Κούτσο, ένας από τους σαμάνους του Περού. Ήταν δειλινό , ψηλά στις Άνδεις και μια ψιλή , αραχνοΰφαντη βροχή έπεφτε απλώνοντας γύρω της μια παράξενη σιωπή. Ο Κούτσο έσκυψε και αφού ζήτησε την άδεια από τη γη σήκωσε από κάτω μια πρασινωπή πέτρα.
« Είναι βασιλικό ζαντ του Μάτσου Πίτσου» είπε βάζοντάς τη στην παλάμη μου. «Όταν έχεις πονοκέφαλο ή διλήμματα βάλε τη στο μέτωπό σου και άσε τη γαλήνη και τις απαντήσεις να έρθουν. Η αρχαία πέτρα ζει δισεκατομμύρια χρόνια γι αυτό και ξέρει μυστικά που ο άνθρωπος δεν προλαβαίνει να γνωρίσει σε μια ζωή». Νάναι έτσι; Είναι η φύση ο δάσκαλος και συμβουλάτοράς μας ή μήπως είναι μάλλον ο καθρέφτης της σκέψης μας; Μήπως το γαρύφαλλο του Βρεττάκου , το πεύκο της Βυτίνας ή το βασιλικό ζαντ του Περού είναι απλώς οι αφορμές στοχασμού που έχει ανάγκη ο άνθρωπος για να γνωρίσει τον εαυτό του;
Μυστικοί, Αφανείς Δεσμοί
Υπάρχει μια αρχή στην κοσμολογία , η λεγόμενη «ανθρωπική αρχή». Σύμφωνα με αυτήν όλα όσα υπάρχουν, το σύμπαν ολόκληρο, δημιουργήθηκε μόνο και μόνο για να υπάρξει ο άνθρωπος. Αυτός δίνει νόημα στα πάντα κι αν κάποτε χαθεί ,χάνει το νόημά του και ο κόσμος. Υπάρχει και μια άλλη αρχή, φιλοσοφική, που στηρίζεται στην άποψη της θεμελιώδους ενότητας των πάντων. Μυστικές αλληλουχίες και αφανείς δεσμοί μας ενώνουν με άστρα, νερά , ζώα , βουνά. Πάρτε για παράδειγμα τα τέσσερα στοιχεία της φύσης, γη ,νερό, φωτιά κι αέρα. Όλες οι μυστικές παραδόσεις αναγνωρίζουν την ύπαρξη αυτών των τεσσάρων στοιχείων στα πάντα. Στο ανθρώπινο σώμα η γη είναι τα οστά και όλα τα ιχνοστοιχεία μετάλλων που εισρέουν μέσα μας μέσω της τροφής. Η φωτιά αντιπροσωπεύεται από τις καύσεις και το μεταβολισμό μας. Ο αέρας βρίσκεται στους πνεύμονες ενώ το νερό καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του σώματός μας όπως οι ωκεανοί που κυριαρχούν στο μεγαλύτερο μέρος της Γης. Η αντιστοιχία των τεσσάρων φυσικών στοιχείων επεκτείνεται καλύπτοντας ολόκληρη την ανθρώπινη ύπαρξη. Έτσι, στη μυστικιστική γλώσσα η γη συμβολίζει την υλική-σωματική υπόσταση του ανθρώπου. Το νερό συμβολίζει τα συναισθήματά του που σαν τη θάλασσα κυματίζουν, μεταβάλλονται, ξεχειλίζουν, γίνονται τρικυμιώδη ή γαληνεύουν. Ο αέρας που εισχωρεί και διεισδύει παντού αντιστοιχεί στο νου και τέλος η φωτιά που θερμαίνει, φωτίζει και μετουσιώνει συμβολίζει το πνεύμα. Καθώς ,λοιπόν, όλα τα φυσικά φαινόμενα υπάρχουν μέσα μας παρατηρώντας τα έξω ανακαλύπτουμε αλήθειες για τον εαυτό μας. Στις εναλλαγές της φύσης και των εποχών είδαν οι αρχαίοι Έλληνες το μυστήριο του θανάτου και της αναγέννησης. Τα Αδώνια μυστήρια που τελούντο την άνοιξη συμβόλιζαν την επιστροφή της ζωής , την αναγέννηση μετά τη νεκρή περίοδο του χειμώνα. Αντίστοιχα στο φαινόμενο της αμπώτιδας και της παλίρροιας μπορούμε να δούμε όσα φεύγουν και έρχονται στη ζωή μας. Εκείνα που βλέπουμε να απομακρύνονται για πάντα κι αυτά που έρχονται κατόπιν να πάρουν τη θέση τους. Στο πέταγμα των πουλιών μπορούμε να δούμε τις δικές μας απόπειρες να φτάσουμε στο στόχο μας και να εμπνευστούμε. Παρατηρήστε τους γλάρους. Θα δείτε ότι δεν φτεροκοπούν συνεχώς δίχως σταματημό. Το αντίθετο. Φτερουγίζουν για λίγο κι ύστερα πλανάρουν ήρεμα σύμφωνα με το ρεύμα του αέρα. Με τα φτερά ανοιχτά και απόλυτη εμπιστοσύνη, αφήνονται στην αέρινη ροή να τα ταξιδέψει μέχρι να αρχίσουν και πάλι να κινούν τα φτερά τους διδάσκοντάς μας πως υπάρχουν στιγμές για δράση και στιγμές για παύση.
Το άνοιγμα των εσωτερικών οφθαλμών
Τελικά, το μόνο που χρειάζεται είναι να ανοίξουμε τα εσωτερικά μας μάτια για να ανακαλύψουμε αυτό που υπάρχει εξ αρχής εκεί, στη φύση, ως σύμμαχος , φίλος και συνοδοιπόρος. Ή έστω ως καθρέφτης. Μια έξοχη αναπαράσταση αυτής του καθρεφτίσματος υπάρχει στην Ιρλανδία , μερικά χιλιόμετρα έξω από το Δουβλίνο. Πρόκειται για τους Γιαπωνέζικους Κήπους, δημιουργημένους στις αρχές του 20ου αιώνα από μια μεγάλη Γιαπωνέζα καλλιτέχνιδα. Ο εισερχόμενος σ’ αυτούς τους κήπους προειδοποιείται ότι θα κάνει ένα συμβολικό ταξίδι στον κήπο της ζωής του. Θα συναντήσει το Λόφο της Φιλοδοξίας, θα δρασκελίσει τα Χαντάκια των Περιοριστικών Πεποιθήσεων , θα ανηφορίσει στο Μονοπάτι της Γνώσης, θα περάσει από το Δάσος των Ηδονών από τους Καταρράκτες των Δακρύων για να φτάσει στην Αυλή της Επίτευξης και να διαβεί την κόκκινη γέφυρα που συνδέει αυτόν τον κόσμο με τον ολάνθιστο Κήπο της Επουράνιας Γαλήνης. Οι Γιαπωνέζοι, άφθαστοι στην τέχνη της αναπαράστασης της ανθρώπινης πορείας μέσω της διαμόρφωσης τοπίων, καταφέρνουν να κάνουν ακόμα και έναν Βραχόκηπο να μιλήσει , όπως αποκαλύπτει ο Νίκος Καζαντζάκης στο ομώνυμο βιβλίο του. Ίσως τελικά, η ουσία της επικοινωνίας του ανθρώπου με το φυσικό κόσμο συνοψίζεται μέσα στα λόγια του μεγάλου Ιάπωνα περιβαλλοντολόγου Τανάκα Σόζο:
« Στην πραγματικότητα τα ερωτήματα για τη φύση και το περιβάλλον δεν αφορούν τη φύση και το περιβάλλον αλλά την ανθρώπινη καρδιά».