Ιουλία Πιτσούλη
Οι αστροναύτες είναι οι μόνοι άνθρωποι που ταξίδεψαν πέρα από τα σύνορα της Γης και είχαν την ευκαιρία να τη δουν «απ’ έξω». Αυτό που αντίκρισαν άλλαξε δραστικά τη στάση τους προς τη ζωή.
Φέτος το καλοκαίρι συμπληρώθηκαν 30 χρόνια από την ιστορική διαστημική πτήση του Απόλλωνα 11 που οδήγησε τους ανθρώπους του 20ου αιώνα στη σελήνη. Στα 30 αυτά χρόνια τουλάχιστον άλλοι 300 άνθρωποι βγήκαν επίσης από τα σύνορα της Γης και ταξίδεψαν στο διάστημα. Αυτή είναι σίγουρα μια συναρπαστική εμπειρία . Αλλά το πιο ενδιαφέρον είναι πως όλοι οι ταξιδιώτες του διαστήματος συμφωνούν πως η κορυφαία στιγμή του ταξιδιού τους ήταν όταν στράφηκαν και κοίταξαν τον πλανήτη μας από μακριά. « Ένιωσα μια αναπάντεχη βαθιά συγκίνηση βλέποντας τη Γη τυλιγμένη με μια λεπτή γαλάζια άλω ,και γύρω από αυτήν να εκτείνεται μια απέραντη νύχτα. Αυτή η γαλάζια άλως είναι ατμόσφαιρά μας. Και πέρα από αυτήν είναι το αόριστο ,το απόλυτο μαύρο. Είναι αδύνατον να μείνει ανεπηρέαστος όποιος αντικρίσει αυτή την εικόνα. Νομίζω ότι όλοι οι κοσμοναύτες και οι αστροναύτες ερωτεύονται τη Γη κοιτώντας τη από το διάστημα» λεει ο Ράστι Σβάϊκαρτ , ένα από τα μέλη του πληρώματος του Απόλλωνα 9. Ο έρωτας που ξύπνησε μέσα του για τον πλανήτη μας τον οδήγησε ,όταν έφυγε από τη NASA, σε μια νέα δραστηριότητα προσανατολισμένη στη σωτηρία του περιβάλλοντος. Γι αυτό το σκοπό ,μάλιστα, ίδρυσε την Ένωση Εξερευνητών του Διαστήματος με στόχο να φέρει κοντά τους Ρώσους κοσμοναύτες και τους Αμερικανούς αστροναύτες . Τα μέλη της ένωσης είναι βαθιά ευαισθητοποιημένα για τα περιβαλλοντικά προβλήματα διότι έχοντας δει τη Γη από το διάστημα συνειδητοποίησαν ότι είναι κάτι απίστευτα πολύτιμο αλλά και ευαίσθητο.
Το Γαλάζιο Λουλούδι – Γη
Ένας Ρώσος κοσμοναύτης, ο Γιούρι Μαλυσέβ, εξηγεί : « Στην πρώτη μου διαστημική πτήση κυριολεκτικά ένιωσα να μου κόβεται η ανάσα όταν κοίταξα τη Γη. Έμοιαζε με ένα γαλάζιο λουλούδι που έλαμπε μέσα στο σκοτάδι. Δεν ήξερα, μέχρι εκείνη τη στιγμή, πόσο γαλανή είναι η ατμόσφαιρα που φαινόταν σαν ένα λεπτότατο στρώμα, τόσο λεπτό σαν τσιγαρόχαρτο τυλιγμένο γύρω από ένα γκρέηπφρουτ . Από αυτό το γαλάζιο πέπλο εξαρτάται η ζωή και η ύπαρξή μας. Βλέποντάς το από το διάστημα αρχίζεις να νιώθεις πραγματικά ανήσυχος για το πεπρωμένο της Γης και του ανθρώπινου πολιτισμού.» Παρόμοια είναι και τα λόγια του αστροναύτη Τέηλορ Γιάνγκ: « Όταν είδα τη Γη από απόσταση, βρισκόμενος μέσα στο διαστημόπλοιο συνειδητοποίησα μερικά πράγματα που με οδήγησαν να πάρω μέσα μου την απόφαση να κάνω ό,τι περνάει από το χέρι μου για να βοηθήσω στην προστασία της. Θεωρούμε τη Γη δεδομένη και σίγουρη. Αναλλοίωτη και ανεξάντλητη. Δεν είναι , όμως. Εάν δεν την βοηθήσουμε η Γη δεν θα χαθεί, θα εξακολουθήσει να υπάρχει. Εμείς δεν θα υπάρχουμε.»
Ο Γαλανόλευκος πλανήτης
Η αλήθεια είναι πως κανείς από τους ανθρώπους που ταξίδεψαν στο διάστημα δεν έμεινε ανεπηρέαστος από αυτή την εμπειρία του. Στο κάτω- κάτω δεν είναι κάτι συνηθισμένο να βρίσκεσαι κάπου «εκεί έξω»και να ατενίζεις μέσα στη σκοτεινιά του διαστήματος μια γαλάζια σφαίρα που ξέρεις ότι είναι η πατρίδα σου, το σπίτι σου. Η απεραντοσύνη του σύμπαντος από τη μια και η «έγχρωμη» ομορφιά της Γης από την άλλη ξυπνούν συχνά στους ταξιδιώτες του διαστήματος μεγάλα υπαρξιακά ερωτήματα. Ο Σβάϊκαρτ θυμάται ολοζώντανα εκείνη τη στιγμή που τα ερωτήματα αυτά ξέσπασαν καταιγιστικά μέσα του αλλάζοντάς τον για πάντα: «Συνέβη όταν έπλεα στο διάστημα έξω από τον Απόλλωνα 9 ελέγχοντας κάποια συστήματα του σκάφους. Μαζί μου ήταν ο Ντέηβ Σκοτ ο οποίος τραβούσε φωτογραφίες . Η μηχανή του ,όμως , μπλόκαρε και ο Ντέηβ επέστρεψε στο θαλαμίσκο για να τη φτιάξει. Έτσι έμεινα για λίγο μόνος. Κοίταξα γύρω μου. Δεν ακουγόταν κανένας ήχος, υπήρχε η απόλυτη σιωπή. Κι εγώ ήμουν εκεί αιωρούμενος. Κολυμπούσα στο κενό και η έλλειψη βαρύτητας μου δημιουργούσε ένα αίσθημα απουσίας σώματος. Ένιωθα σαν να μην έχω σώμα. Σαν να είμαι ένας νους που κοιτούσε γύρω και σκεπτόταν. Ταξίδευα με 17.000 χιλιόμετρα την ώρα πάνω από την επιφάνεια της Γης. Και τότε κοίταξα κάτω και είδα αυτόν τον απίστευτα όμορφο γαλανόλευκο πλανήτη μας. Και ξαφνικά άρχισα να αναρωτιέμαι: Τι κάνω εδώ; Ποιο είναι το νόημα της ζωής; Ποιος είμαι εγώ; Ποιο είναι το νόημα της λέξης «εγώ»;
Μια κρυφή νοημοσύνη πίσω από όλα αυτά
Τα μεταφυσικά ερωτήματα και οι υπερβατικές εμπειρίες είναι επίσης μέρος της κοινής εμπειρίας που έχουν αρκετοί αστροναύτες. Ο Μίκυ Λέμλεϊ είναι ένας παραγωγός ντοκιμαντέρ ο οποίος έκανε μια εκτενή μελέτη για το θέμα κουβεντιάζοντας για αυτές τις «εσωτερικές εμπειρίες» με πολλούς από τους ταξιδιώτες του διαστήματος. «Όταν συνάντησα τον Έντγκαρ Μίτσελ είχαν περάσει τρία χρόνια από το ταξίδι του στη σελήνη με τον Απόλλωνα 14»διηγείται ο Μίκυ Λέμλεϊ. « Είδα μπροστά μου έναν άντρα με εμφανή στρατιωτική εκπαίδευση: η ευθυτενής στάση που είχε το σώμα του, το κούρεμά του , η ευθεία ματιά του δεν άφηναν αμφιβολία για το στρατιωτικό παρελθόν του. Στο κάτω -κάτω όλοι οι αστροναύτες είναι πιλότοι της πολεμικής αεροπορίας. Έτσι πραγματικά ξαφνιάστηκα όταν αυτός ο άνθρωπος άρχισε να μιλάει για εξωσωματικές εμπειρίες, διαίσθηση και ψυχοκίνηση. Απόρησα. «Με συγχωρείτε» τον ρώτησα «τι σας συνέβη όταν ήσασταν εκεί πάνω;» Ο Έντγκαρ Μίτσελ πήρε μια ονειροπόλα έκφραση κοιτώντας κάπου σε έναν άγνωστο ορίζοντα και είπε : Είναι αδύνατο να μη συγκλονιστείς όταν είσαι σε τροχιά γύρω από τη σελήνη και βρίσκεσαι σε εκείνο το σημείο που βγαίνοντας από την πίσω , τη σκοτεινή όψη της ,και αντικρίζεις και πάλι τη γαλανόλευκη Γη να πλέει μέσα σε μια θάλασσα σκοτεινιάς και σιωπής. Όταν αντίκρισα έτσι τη Γη , και συνειδητοποίησα το σύμπαν που απλώνεται γύρω από αυτόν τον μικρούλη πλανήτη , όλα αυτά τα δισεκατομμύρια άστρα, γαλαξίες και γαλαξιακά σμήνη που εκτείνονται ως τις εσχατιές του σύμπαντος ένιωσα δέος αλλά ταυτόχρονα και μια απέραντη χαρά. Είχα ξαφνικά τη βαθιά εσωτερική βεβαιότητα ότι όλα αυτά που αντίκριζα γύρω μου είχαν νοημοσύνη! Το σύμπαν δεν είναι αυτό που νομίζει η επιστήμη : μια συμπτωματική συλλογή τυχαίων συνδυασμών ύλης και ενέργειας. Υπάρχει μια εσωτερική συνοχή στο σύμπαν ,μια προφανής ευφυία πίσω από όλα αυτά.»
Συνάντησες τον Θεό εκεί πάνω;
Πολλοί αστροναύτες επηρεάστηκαν βαθιά από τα διαστημικά ταξίδια τους που λειτούργησαν κι ως μεταμορφωτικές πνευματικές εμπειρίες ανοίγοντάς τους το δρόμο για πιο εσωτερικά ταξίδια και για μια αναζήτηση του Θεού. Χαρακτηριστική είναι η εξομολόγηση που έκανε κάποια στιγμή ο Γιούρι Γκαγκάριν ο πρώτος άνθρωπος που ταξίδεψε στο διάστημα. Αρκετά χρόνια αργότερα αποκάλυψε τι συνέβη στη μεγάλη δεξίωση που δόθηκε προς τιμήν του όταν επέστρεψε. Ο τότε ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης Νικήτα Χρουτσώφ είχε πλησιάσει τον Γκαγκάριν και ξεμοναχιάζοντάς τον ρώτησε: «Λοιπόν , για πες μου Γιούρι, συνάντησες τον Θεό εκεί επάνω;» Ύστερα από μια σύντομη σιγή ο Γκαγκάριν απάντησε «Ναι ,κύριε , Τον είδα». Ο Χρουτσώφ συνοφρυώθηκε . «Μην το πεις σε κανένα» του είπε. Λίγο αργότερα ο επικεφαλής της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας πήρε επίσης ιδιαιτέρως τον Γκαγκάριν και των ρώτησε: « Λοιπόν ,πες μου τέκνο μου , συνάντησες τον Θεό εκεί επάνω;» Ο Γκαγκάριν δίστασε για μια στιγμή και στο τέλος απάντησε « Όχι κύριε, δεν τον είδα.» «Μην το πεις σε κανένα» του είπε ο Πατριάρχης. Ο ίδιος ο Γκαγκάριν εξήγησε αργότερα τις αντιφατικές απαντήσεις του λέγοντας πως όταν πετάς στο διάστημα δεν μπορείς να πεις ότι συνάντησες τον Θεό αλλά επίσης δεν μπορείς να πεις ότι δεν Τον συνάντησες.
Πλανήτης Γη S.O.S.
Ένα έντονο συναίσθημα θρησκευτικότητας αλλά και ευαισθησίας για το περιβάλλον είναι αυτό που φέρνουν μαζί τους εκείνοι που επιστρέφουν ύστερα από ένα ταξίδι στο διάστημα. Ο Καναδός αστροναύτης Μαρκ Γκαρνώ που έκανε δυο διαστημικές πτήσεις με διαφορά 10 ετών παρατήρησε έντονες διαφορές στην επιφάνεια της Γης εξ αιτίας της καταστροφής του περιβάλλοντος. « Η έκταση της ερήμου Σαχάρας επεκτάθηκε αισθητά ενώ οι μεγάλοι ποταμοί της Μαδαγασκάρης που πριν από μια δεκαετία φαίνονταν σαν γαλανές γραμμές τώρα ήταν καφεκόκκινοι από τη λάσπη. Έμοιαζαν σαν ποτάμια με αίμα!» Και ο Στιούαρτ Ρόσα που έφτασε στη σελήνη με την αποστολή του Απόλλωνα 14 συμπληρώνει «μία από τις πιο συναρπαστικές εμπειρίες του ταξιδιού ήταν η στιγμή που βρεθήκαμε στο πίσω μέρος της σελήνης ,στη σκοτεινή πλευρά της. Είναι το τμήμα της που δεν φαίνεται από τη Γη .Εκεί το σκοτάδι είναι απόλυτο. Ψηλαφητό. Όταν βρισκόμαστε σε εκείνο το τμήμα η θερμοκρασία στο σκάφος έπεσε αισθητά. Κι ύστερα ξαφνικά, καθώς συνεχίζαμε την τροχιά μας, άστραψε το ηλιακό φως έξω από τα παράθυρα. Επειδή στη σελήνη δεν υπάρχει ατμόσφαιρα η εναλλαγή φωτός και σκότους είναι ξαφνική και απότομη δίχως λυκόφως. Και στο βάθος του ορίζοντα ξεπρόβαλε η πατρίδα μας, η Γη. Αυτή που τόσο επιπόλαια καταστρέφουμε. Γι αυτό νομίζω πως θα έπρεπε να γίνει μια συνδιάσκεψη του ΟΗΕ στη σελήνη. Τα μέλη του Συμβουλίου βλέποντας πόσο μοναδική και πολύτιμη είναι η Γη θα έβρισκαν τρόπο να ξεπεράσουν τις διαφορές τους . Αυτός ο μικρούλης γαλάζιος πλανήτης είναι ό,τι έχουμε. Ας τον προστατεύσουμε από την ανθρώπινη αλαζονεία.»
ΜΟΤΟ
«Κοιτάζοντας τη Γη από ψηλά μου κόπηκε η ανάσα. Ήταν σαν γαλάζιο λουλούδι μέσα στο βαθύ σκοτάδι του διαστήματος.»
- Δεν ήξερα πόσο γαλανή είναι η ατμόσφαιρα της Γης μέχρι την είδα «απ’ έξω» λεει ο Ρώσος κοσμοναύτης Γιούρι Μαλισέβ.
- Πλέοντας στο κενό ,μέσα στη διαστημική σιωπή οι αστροναύτες έρχονται συχνά αντιμέτωποι με τα μεγάλα υπαρξιακά ερωτήματα και «βλέπουν»τον Θεό.
- Κοιτώντας τη Γη από τη σελήνη οι αστροναύτες έχουν το προνόμιο να τη δουν σε φάσεις αντίστοιχες με του μισοφέγγαρου. Πάνω απ’ όλα όμως αυτό που βλέπουν είναι «η πατρίδα».