Της Ιουλίας Πιτσούλη
Ο πωλητής στο κατάστημα ηλεκτρικών ειδών μιλούσε βιαστικά και διαδικαστικά εξηγώντας τις διαφορές και τις ομοιότητες ανάμεσα στα πλυντήρια. Μέχρι που έφτασε και σε μια συγκεκριμένη γερμανική μάρκα που όπως διαπίστωσα αποτελεί το φετίχ όλων των πωλητών πλυντηρίων γιατί όλοι ανεξαιρέτως μόλις έφταναν σ’ αυτή άλλαζαν βλέμμα και τόνο. Τα βλέφαρά τους βάραιναν ελαφρά, η φωνή τους γινόταν μπάσα και μακρόσυρτη και έπαιρναν μια κάπως ηδυπαθή έκφραση. «Τι παραπάνω έχει αυτό το πλυντήριο εκτός από την τιμή του που είναι διπλάσια από όλα τα άλλα;» ρώτησα. Ο πρασινομάτης πωλητής μου είπε με πάθος «Τα πάντα του είναι καλύτερα, δεν συγκρίνεται η ποιότητα.» «Μήπως είναι καλύτερα στην ίδια τιμή να πάρω δύο; Ένα τώρα φθηνότερο και να το αλλάξω μετά από μερικά χρόνια με κάτι πιο καινούργιο παρά να έχω το ίδιο που θα έχει παλιώσει;» Δεν το διαπραγματεύτηκε καν: «Όχι, αυτό είναι άλλο πράγμα» είπε με έμφαση, «Εγώ αυτό θα έπαιρνα για να το έχω για μια ζωή». Ο άνθρωπος δεν μιλούσε πια για ένα αντικείμενο. Μιλούσε για σχέση! Του το είπα. «Κύριέ μου είναι προφανές, είστε μονογαμικός.» Με κοίταξε με ανοιχτό το στόμα. «Ναι, είναι αλήθεια. Είμαι μονογαμικός» είπε απορημένος. Αν η συνομιλία μας ήταν διαφήμιση αυτή θα ήταν η στιγμή που θα έπρεπε να γυρίσω στην κάμερα και να πω περιχαρής «κάντε κι εσείς φίλες μου το τεστ του γερμανικού πλυντηρίου, ανακαλύψτε με τι είδους άντρα έχετε να κάνετε!». Όμως , στα θέματα της ερωτικής πίστης υπάρχει ένας χρυσός, απαραβίαστος και σημαντικός κανόνας που μας προειδοποιεί: μη λέτε μεγάλη κουβέντα. Αυτό ακριβώς έκανε με τον τρόπο του ο Ιησούς πριν από δυο χιλιετίες όταν είπε σ’ εκείνους τους δήθεν ηθικούς που ήταν έτοιμοι να πάρουν με τις πέτρες τη μοιχαλίδα «ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω».
Οι 4 Αιτίες Απιστίας
Ως προς το θέμα της απιστίας η γενίκευση είναι σαφής: όλοι είναι ένοχοι. Εκείνοι που δεν την διέπραξαν είχαν φύλακα το φόβο, τις αναστολές ή απλά δεν έκατσε ή δεν τους έπαιρνε για διάφορους λόγους. Μια φίλη ήταν για δυο χρόνια θυμωμένη όταν ανακάλυψε την απιστία του άντρα της. Δεν μπορούσε να καταλάβει πως η άλλη γυναίκα είχε τολμήσει να τα μπλέξει με έναν παντρεμένο. Ύστερα, τάφερε έτσι η ζωή και έγινε καλύτερη φίλη με μια γυναίκα που τα είχε χρόνια με έναν παντρεμένο. Απορούσε με αυτή τη φιλία καθώς διαφωνούσε με τις επιλογές της φίλης της. Μέχρι που η ζωή το προχώρησε ακόμα περισσότερο κι έγινε κι εκείνη κάποτε η ερωμένη παντρεμένου επιβεβαιώνοντας το «ποτέ μη λες μεγάλη κουβέντα». Αν είμαστε απατημένες και έξαλλες με την απιστία και τη «λεγάμενη» που μπήκε ανάμεσά μας ποτέ δεν ξέρουμε τι θα μας ξημερώσει έτσι που να γίνουμε εμείς η λεγάμενη για κάποιαν άλλη γυναίκα. Βλέπετε, οι ρόλοι αυτοί είναι δανεικοί και κανείς δεν ξέρει πότε θα φορέσει ο ίδιος τον κερασφόρο στέφανο ή θα στεφανώσει άλλον. Για τους άνδρες βέβαια, λένε οι έρευνες, είναι πολύ χειρότερη η απιστία της κλίνης ενώ οι γυναίκες πονάνε περισσότερο με την απιστία της καρδιάς. «Πώς μπόρεσες και πήγες με άλλον;» ρωτάνε οι άνδρες, «πώς μπόρεσες και ερωτεύτηκες άλλη;» ρωτάνε οι γυναίκες. Όταν εκείνες απατούν το βλέπουν εξίσου συναισθηματικά. Με το που ακούνε τον ήχο του φερμουάρ που ξεκουμπώνεται σπεύδουν να βεβαιώσουν τον εαυτό τους ότι έχει σβήσει η ερωτική φλόγα προς τον σύζυγο κι ότι ο εραστής που είναι εκεί μπροστά τους είναι ο έρωτας της ζωής τους. Για τους άνδρες τα πράγματα είναι πιο επιδερμικά στην κυριολεξία. Πριν βουτήξουν σε ένα ξένο κρεβάτι διαβεβαιώνουν τον εαυτό τους ότι αγαπούν τη γυναίκα τους κι ότι η ερωμένη δεν σημαίνει τίποτα για αυτούς. Δεν είναι όμως όλες οι απιστίες ίδιες. Οι ειδικοί τις ταξινομούν σε τέσσερις κατηγορίες ως προς τις αιτίες.
- από αδυναμία στιγμής,
- από κατάθλιψη,
- από πλήξη
- κι από παθολογία.
Αυτές οι τέσσερις αιτίες γεννούν αντίστοιχα και τα τέσσερα είδη απιστίας. Τις περαστικές απιστίες που γίνονται σε μια στιγμή αδυναμίας, τις απιστίες – αντίδοτα που εκδηλώνονται σε περιόδους καμπής της ζωής ή έρχονται να αντισταθμίσουν την πλήξη και την κατάθλιψη, τις απιστίες – τονωτικά για τους κακούς γάμους και τις κατά συρροήν απιστίες που αποτελούν ένα είδος παθολογίας. Π.χ. οι εκ φύσεως γυναικάδες όπως ο μνημειώδης μπερμπάντης του 12θέου ο Δίας. Θνητές, αθάνατες, θεές, νύμφες, νέες ακόμα και νέους τους πάντες χωρούσε η ευρύστερνη αγκαλιά του. Μάταια η Ήρα προσπαθούσε να τον συνετίσει. Εξαπέλυε τότε όλη την οργή της εναντίων των αντιζήλων. «Γελάδα» είπε τη μια και την μεταμόρφωσε όντως. Πήρε κι αυτή δρόμο κι άφησε όνομα στο πέρασμα της. Έτσι πήρε και το δικό του ο Βόσπορος από το βους + πόρος, πέρασμα του βοδιού που δεν ήταν άλλο από την Ιώ που η Ήρα τη μεταμόρφωσε σε αγελάδα. «Χαρά στην αρκούδα» είπε πάλι η Ήρα για την άλλη αντίζηλό της την Καλλιστώ και τη μεταμόρφωσε σε αρκούδα. Τι να κάνει κι ο Δίας την ανέβασε στον ουρανό και την έκανε τη μεγάλη άρκτο για να πάψει πια η Ήρα να την καταδιώκει.
Οι Συστηματικά Άπιστοι
Μα κι ο Δίας ήταν αδιόρθωτος. Οι κατά συρροήν απιστίες του όπως εκείνες των ανδρών που τον μιμούνται αλλάζοντας τη μια ερωμένη μετά την άλλη χωρίς να ερωτεύονται καμιά έχει μια βαθύτερη ψυχολογική ερμηνεία. Κατά βάθος, λένε οι ψυχολόγοι, αυτός ο τύπος άνδρα δεν θέλει να παραδοθεί στην εξουσία της γυναίκας. Αλλάζοντας συνεχώς ερωτικές συντρόφους αποφεύγει τον φόβο του για εξάρτηση από τη γυναίκα. Στην περίπτωση του Δία δεν είναι να απορεί κανείς. Με πατέρα τον Κρόνο που κατάπινε τα παιδιά του και μάνα τη Ρέα που τον πέταξε μακριά για να τον σώσει τι να κάνει ; Με τι οικογενειακές δομές να μεγαλώσει; Να έχει ως πρότυπο την τροφό του την κατσίκα την Αμάλθεια; Σαν τον Δία οι συστηματικά άπιστοι αντιμετωπίζουν την απιστία σαν χόμπυ. Θεωρούν τον ανδρισμό τους το σημαντικότερο ατού τους και προσπαθούν να τον προφυλάξουν από τη γυναικεία κυριαρχία. Μπορεί να είναι σ’ όλα τα άλλα τυπικά εντάξει, να είναι συνεπείς στις συναλλαγές τους με τους άλλους άνδρες και να έχουν μεγάλο κύρος αλλά στον κόσμο τους οι άνδρες είναι οι θεοί και οι γυναίκες τα…πλευρά. Αναλώνουν την μία ερωμένη μετά την άλλη χωρίς να δένονται με καμιά και αν κατάφερναν να κάνουν κάποια από αυτές να πεθάνει γι αυτούς όπως οι ηρωίδες στις όπερες του Τζιάκομο Πουτσίνι θα είχαν φθάσει στο απόγειο της ανδρικής δόξας.
Η Εκδικητική Απιστία
Όμως η συστηματική απιστία δεν είναι μόνο προνόμιο των ανδρών. Και οι γυναίκες επίσης αναπτύσσουν παρόμοιες συμπεριφορές ιδίως αν είναι κόρες ή πρώην σύζυγοι μεγάλων γυναικάδων. Τα δικά τους κίνητρα όμως είναι διαφορετικά. Δεν είναι ο φόβος μην υποκύψουν στην ανδρική εξουσία όσο η εκδίκηση! Είναι πολύ θυμωμένες με τους άνδρες επειδή πιστεύουν ότι όλοι κυλιούνται από κρεβάτι σε κρεβάτι όπως ο πατέρας τους ή ο πρώην σύζυγός τους. Έτσι μιμούνται αυτή τη συμπεριφορά προσπαθώντας να αποκτήσουν με τη σειρά τους εξουσία επί των ανδρών με τις συνεχείς απιστίες τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Μάρλεν Ντίντριχ που δεν κατάφερνε ποτέ να μείνει πιστή στους εκάστοτε εραστές της. Επειδή το κίνητρο είναι η εκδίκηση οι ειδικοί παρατηρούν ότι οι άπιστες γυναίκες αυτού του είδους δεν αρκούνται απλώς στην απιστία αλλά προτιμούν άνδρες δεσμευμένους απολαμβάνοντας – όποτε τα καταφέρνουν – τη διάλυση των σχέσεων και των γάμων τους. Στο έργο του Λουί Μαλ «Καταστροφή» η ηρωίδα που έχει αποπλανήσει τον πατέρα του μνηστήρα της ο οποίος οδηγείται τελικά στην αυτοκτονία ομολογεί κυνικά για τον εαυτό της «οι κατεστραμμένοι άνθρωποι είναι επικίνδυνοι. Ξέρουν ότι μπορούν να επιβιώσουν.»
Οι Περαστικές Απιστίες
Ίσως το πιο ελαφρό είδος απιστίας είναι οι περαστικές. Εκείνες που τις έφερε η στιγμή συν τη δοθείσα ευκαιρία, το λίγο ποτό παραπάνω, τα χιλιόμετρα μακριά από το σπίτι. Οι στατιστικές λένε πως άνδρες και γυναίκες μπορεί να έχουν σύντομες περιπέτειες χωρίς προεκτάσεις, απολύτως επιδερμικές κάτω από ορισμένες βολικές συνθήκες. Πιο επιρρεπείς σ’ αυτές τις περαστικές απιστίες όμως είναι οι άνδρες,
- ιδίως εκείνοι που πίνουν,
- που ταξιδεύουν,
- που δεν δίνουν ιδιαίτερο λογαριασμό
- ή δεν αισθάνονται ιδιαίτερα δεμένοι με τις συντρόφους τους,
- που οι φίλοι τους ζουν ιδιαίτερα ελεύθερη ερωτική ζωή
- και που δυσκολεύονται να πουν όχι σε μια πρόκληση.
Αυτού του τύπου οι απιστίες δεν αφήνουν πίσω τους ουσιαστικά σημάδια – εκτός ίσως λίγο κραγιόν στο γιακά – ούτε καν αναμνήσεις. Αντίθετα οι απιστίες – αντίδραση είναι πολύ σοβαρότερες γιατί εκεί υπεισέρχεται και ο συναισθηματικός παράγων. Πρόκειται για την πιο καταστροφική μορφή απιστίας επειδή τρέφεται από την περαστική τρέλα ενός έρωτα.
Οι Ολέθριες Απιστίες από Έρωτα
Όπως λέει ο ψυχολόγος Φρανκ Πίτμαν συγγραφέας του βιβλίου «Η Ζωή μετά την Απιστία» «όταν περνάς μια κρίση στη ζωή σου, όταν δεν μπορείς να συνεχίσεις να ζεις αλλά δεν είσαι ακόμα έτοιμος να αυτοκτονήσεις τότε συχνά προκύπτει ένας έρωτας με ένα άτομο κατά κανόνα απολύτως ακατάλληλο. Κάποιος πολλά χρόνια νεώτερος ή μεγαλύτερος, κάποιος που είτε θα κρεμαστεί από πάνω σου ή θα είναι απολύτως άπιαστος και ανεξάρτητος, κάποιος με προβλήματα μεγαλύτερα από τα δικά σου αυτός ακριβώς είναι που θα σε εξιτάρει σαν ναρκωτικό, που θα σε «ανεβάσει» και θα σε βγάλει έξω από την κατάθλιψή σου κάνοντάς σε να νιώσεις και πάλι έντονα συναισθήματα. Αλλά θα πρέπει να έχετε υπ’ όψιν ότι σε τέτοιες περιπτώσεις τις στιγμές της τρελής έκστασης θα τις διαδέχονται βαθιά βυθίσματα στην κατάθλιψη και στη μοναξιά που θα έχουν σαν συνέπεια να προσδένεστε ακόμα περισσότερο στο παράδοξο έρωτά σας.» Οι στατιστικές είναι αμείλικτες γι αυτού του είδους τις απιστίες όπου είναι παρόντες οι παράδοξοι έρωτες. Είναι υπεύθυνες για μεγάλο αριθμό διαζυγίων, για απόπειρες αυτοκτονίας και εκδήλωση βίας μέσα στο σπίτι ενώ σχετίζονται με υψηλούς αριθμούς καρδιακών προσβολών και εγκεφαλικών οδηγώντας σε ελάχιστους επιτυχημένους δεύτερους γάμους. Όπως επισημαίνει ο δρ. Πίτμαν « Όσες θυσίες κι αν κάνεις για να κρατήσεις το παράνομο πάθος ζωντανό, όσες θυσίες κι αν χρειαστεί να κάνει η οικογένειά σου ή τα παιδιά σου για αυτή την τρελή σχέση, σταδιακά θα αυτοκαταστραφεί όταν δεν θα υπάρχει πια τίποτα άλλο να θυσιάσεις για χάρη της. Τότε ο άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος όχι μόνο με το γκρέμισμα πολλών ζωών αλλά με την αρχική του κατάθλιψη από την οποία προσπάθησε να διαφύγει μέσω αυτού του τρελού και παράλογου έρωτα». Οι ψυχολογικές μελέτες δείχνουν πως πολλοί έχουν την τάση να εμπλέκονται σε παρόμοια ειδύλλια σε κρίσιμες καμπές της ζωής τους: όταν οι γονείς τους πεθαίνουν ή τα παιδιά μεγαλώνουν, όταν αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα υγείας ή προσπαθούν να ξεπεράσουν κάποιο εθισμό, όταν κατακτούν μια αναπάντεχη προαγωγή ή όταν έχουν μια σοβαρή επαγγελματική αποτυχία, όταν το πρώτο παιδί τους γεννιέται και γενικά όποτε έρχονται αντιμέτωποι με καμπές που τους αναγκάζουν να αναλάβουν σοβαρές ευθύνες και να ωριμάσουν. Το αξιοπερίεργο είναι πως η απιστία εξαιτίας ενός παράλογου και παθιασμένου έρωτα εκδηλώνεται συχνότερα στους καλούς γάμους απ’ όσο στους κακούς.
Και οι Τονωτικές Απιστίες
Αντίθετα, στους κακούς γάμους η απιστία είναι η ανάγκη διεξόδου. Αποτελεί μια βαλβίδα ανακούφισης που κάνει την κακή έγγαμη σχέση ευκολότερα ανεκτή. Αυτή είναι μια πραγματικότητα ιδίως για πολυκαιρισμένους ή συμβατικούς γάμους. Σαν αυτό της Αφροδίτης που της έδωσαν με το ζόρι τον Ήφαιστο. Καλός μάστορας και μοναδικά εφευρετικός αλλά τι να τον κάνει αγάπη μου που ήταν και μεγαλύτερος και ασχημούλης και κουτσός; Είπε κι εκείνη να αναπαυθεί στις αγκάλες του στιβαρού και γυμνασμένου Άρη να δει κι εκείνη θεού πρόσωπο (και κορμί). Αλλά έλα που το έμαθε ο Ήφαιστος και πήγε λέει και τους έδεσε με αόρατα δεσμά πάνω στο κρεβάτι γυμνούς και φώναξε και τους άλλους θεούς να δουν τα χάλια τους. Και μαζεύτηκαν και γέλαγαν και ρώτησε ο Απόλλων τον Ερμή «Τι λες Ερμή θάθελες τώρα νάσαι στη θέση του Άρη;» Αλλά ο Ερμής δεν είχε τέτοια προβλήματα. « Μωρέ ας ήμουνα στην αγκαλιά της Αφροδίτης κι ας με έβλεπαν έτσι όχι μόνο οι θεοί μα και οι θεές» απάντησε. Τέτοιες σκηνές απείρου κάλλους είχαν δει πολλές φορές τα αστυνομικά τμήματα όπου μεταφέρονταν οι σεντονάτοι επ αυτοφόρω συλληφθέντες παράνομοι εραστές τότε που η μοιχεία ήταν ποινικό αδίκημα. Τελικά ο νομοθέτης κατάλαβε το μάταιο της απαγόρευσης και οι μοιχοί γλίτωσαν τουλάχιστον την διαπόμπευση. Άλλωστε η αλήθεια είναι πως κανένας γάμος δεν είναι τέλειος. Μερικοί γάμοι όμως είναι στ’ αλήθεια απλώς ένα κέλυφος. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις είναι που οι σύζυγοι αναγκάζονται να …καλέσουν ενισχύσεις δηλαδή να αναπτύξουν παράλληλες ερωτικές σχέσεις για να τους κρατούν ουσιαστικότερη συντροφιά καλύπτοντας τις βαθύτερες ανάγκες τους. Έτσι καταφέρνουν να διατηρούν τη σταθερότητα του γάμου τους αλλά από κάποια απόσταση. Κάπως έτσι έχουν καταγραφεί περιπτώσεις ανδρών που διατήρησαν για χρόνια την ίδια ερωμένη ενώ άλλαζαν συζύγους τις οποίες επέλεγαν για διάφορες πρακτικές – και συμφεροντολογικές αιτίες. Μια βασική διαφορά που έχουν τα δυο φύλα σ’ αυτού του είδους τις εξωσυζυγικές σχέσεις είναι ότι ενώ οι άντρες είναι περισσότερο πραγματιστές και εστιάζονται στα πρακτικά οφέλη αποφεύγοντας συστηματικά να ρισκάρουν την ασφάλεια του γάμου τους, έστω κι αν είναι μόνο ένα κέλυφος, οι γυναίκες αντίθετα, ιδιαίτερα οι ερωμένες πιστεύουν ότι αργά ή γρήγορα εκείνος θα εγκαταλείψει τη γυναίκα του και θα τις παντρευτεί. Κι έτσι περνούν οι βδομάδες, και οι μήνες και τα χρόνια.
Oι Απατημένοι
Η αλήθεια είναι πως τα δυο φύλα έχουν πολλές διαφορές στον τρόπο που απατούν. Οι άντρες συνήθως ξαφνιάζονται από την ένταση της αντίδρασης της απατημένης συντρόφου τους και απορούν από τη διάθεσή της να τους ανταποδώσει τα ίσα. Οι γυναίκες έχουν περισσότερη επίγνωση των συνεπειών της απιστίας τους ιδίως όταν είναι μητέρες. Τις απασχολούν περισσότερο από τους άνδρες οι συνέπειες που η εξωσυζυγική σχέση μπορεί να έχει στα παιδιά τους, παρ’ όλα αυτά τα κάνουν συχνότερα συνενόχους τους από όσο οι πατεράδες τους. Οι γυναίκες επίσης έχουν την τάση να συζητάνε για τις απιστίες τους με τις φίλες τους αντίθετα από τους άνδρες που προτιμούν ακόμα και να αποσυρθούν από τους φίλους τους την περίοδο που έχουν εξωσυζυγική σχέση. Εξαίρεση αποτελούν οι παθολογικά γυναικάδες που απολαμβάνουν ιδιαίτερα να διαφημίζουν τις επιτυχίες τους. Άνδρες και γυναίκες φαίνονται να είναι εξίσου ρομαντικοί αλλά οι άνδρες αποδεικνύονται πιο εύπιστοι, πιο επιρρεπείς σε δραστικές κινήσεις και πιο πρόθυμοι να εγκαταλείψουν τα παιδιά τους για χάρη της ερωμένης τους απ’ όσο οι γυναίκες. Όσοι για την άλλη πλευρά, τους απατημένους, φαίνεται ότι και τα δύο φύλα έχουν παρόμοια προθυμία να συγχωρήσουν και να δώσουν ευκαιρία στη σχέση τους ιδίως αν η απιστία σταματήσει οριστικά. Τότε πολλές νέες ευκαιρίες ανθίζουν. Όχι όμως χωρίς κόστος. Γιατί εκείνος που έχει υποστεί την απιστία του συντρόφου του έχει περάσει δια πυρός και σιδήρου. Οι αντιδράσεις του είναι τυπικές. Στην αρχή – αφού ξεπεράσει το πρώτο σοκ – θα διεκδικήσει τα ερωτικά του δικαιώματα. Το πρώτο στάδιο είναι της διαμαρτυρίας. Σ’ αυτό οι απατημένοι σύντροφοι κάνουν τα πάντα να ξανακερδίσουν τους άπιστους. Με αληθινή εμμονή προσπαθούν να επανασυνδεθούν και να ξανακερδίσουν το έδαφος που έχασαν. Πολλοί χάνουν τον ύπνο τους, αδυνατίζουν, παθαίνουν τρεμούλες κλαίνε και σκέφτονται ξανά και ξανά όσα συνέβησαν προσπαθώντας να εντοπίσουν τι πήγε στραβά. Συχνά κάνουν θεαματικές κινήσεις επανασύνδεσης: συχνάζουν σε μέρη που μπορεί να συναντήσουν τον άλλο, του τηλεφωνούν νύχτα και μέρα, γράφουν γράμματα, στέλνουν μηνύματα, κάνουν δραματικές εισόδους στο σπίτι ή στη δουλειά του, τον βομβαρδίζουν με δώρα, σημειώματα και λουλούδια και επιστρατεύουν φίλους και γνωστούς για να τον λογικέψουν. Οι έρευνες δείχνουν κάτι ενδιαφέρον εδώ: εκείνος που έχει απομακρυνθεί από τη σχέση κάνοντας χαμηλές πτήσεις σε άλλους ορίζοντες νιώθει συχνά ενοχή. Έτσι οι εκκλήσεις του απατημένου όσο εντονότερες είναι τόσο περισσότερες πιθανότητες έχουν να ευοδωθούν και να προκαλέσουν την επιστροφή του ασώτου, έστω πρόσκαιρα. Συμπέρασμα: διαμαρτυρηθείτε, διεκδικήστε τον. Πιάνει!
Από την Οργή στην Απελευθέρωση
Στις περισσότερες περιπτώσεις απιστίας η έντονη διεκδίκηση φέρνει αποτελέσματα. Αν όμως έχει προκύψει έρωτας ιδίως εκείνος ο ακατανόητος με το απολύτως ακατάλληλο πρόσωπο που λέγαμε πριν τότε η επιστροφή αναβάλλεται, μπορεί οριστικά. Το επόμενο στάδιο για τον απατημένο είναι η οργή. Τυφλή, βαθιά όσο κι ο πόνος του. Όση κι η λαχτάρα του να ξανακερδίσει πίσω εκείνον που έχασε. Οι ψυχολόγοι την ονομάζουν «οργή της εγκατάλειψης» και παρατηρούν ότι είναι κοινή μεταξύ ανθρώπων και ζώων – όταν αυτά έχουν εγκαταλειφθεί ως νεογνά από τη μητέρα τους -. Ωστόσο αυτή η οργή στοιχίζει πανάκριβα στον οργανισμό: δημιουργεί σοβαρό στρες στην καρδιά, ανεβάζει την πίεση του αίματος και μπλοκάρει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Αν παρά τις διαμαρτυρίες και τις σκηνές οι προσπάθειες δεν ευδοκιμήσουν τότε οι απατημένοι μπαίνουν σε μια φάση παραίτησης και γλιστρούν στην απελπισία. Δυσκολεύονται να εργαστούν ή να φάνε, κοιτάνε με τις ώρες το κενό και νιώθουν μια διάθεση αυτοεγκατάλειψης. Η βαθιά θλίψη, η μελαγχολία και η κατάθλιψη κάνουν την εμφάνισή τους και θα παραμείνουν μέχρι ο καιρός να μαλακώσει σιγά – σιγά τον πόνο της απώλειας. Όμως, πάντα έχουμε συμμάχους: τους φίλους μας και τους ανθρώπους που μας αγαπούν για να μας στηρίξουν, το θυμό μας που σαν βενζίνη πολλών οκτανίων θα μας ωθήσει να ξεκολλήσουμε από τη λάσπη της νεκρής σχέσης και το χρόνο για να μας δείξει πως πάντα υπάρχει ένας νέος ορίζοντας. Ακόμα και η πιο απατημένη γυναίκα μπορεί να έχει τις διεξόδους της. Απόδειξη η Ήρα. Δεν ήταν μόνο η μόνιμα απατημένη σύζυγος του Δία. Τα μυθολογικά κουτσομπολιά λένε πως κάτι έπαιξε ανάμεσα σ’ αυτήν και στον Ιξίωνα αλλιώς δεν θα τον είχε δέσει ο Δίας πάνω σ’ ένα τροχό να γυρνάει αιώνια στον Άδη. Τον είχε τελικά και η Ήρα τον τρόπο της, κορίτσια!