Της Ιουλίας Πιτσούλη
Μπορούν να συμβαδίζουν οι επιχειρήσεις και η πνευματικότητα;
Η διευθύντρια ενός από τους αρχαιότερους εκδοτικούς οίκους της Ελλάδας επέστρεφε από ένα επαγγελματικό ταξίδι στο Παρίσι. Δίπλα της, στην business class, καθόταν ένας σοβαρός Γάλλος με άψογο κοστούμι και ακριβή κολόνια που μελετούσε εμβριθώς ένα ογκώδες βιβλίο. Σε μια στιγμή διέκοψε την ανάγνωση για να ρίξει κορώνα γράμματα τρία νομίσματα με κινέζικα ιδεογράμματα κι ύστερα μισόκλεισε τα μάτια δείχνοντας να βυθίζεται σε βαθείς στοχασμούς. Μη μπορώντας να αντισταθεί στον πειρασμό η Ελληνίδα συνταξιδιώτισσά του τον ρώτησε αν το βιβλίο που μελετούσε ήταν το «Ι Τσινγκ» . «Ακριβώς αυτό» της απάντησε. Στη συζήτηση που ακολούθησε μέχρι να προσγειωθούν στο Ελληνικό την πληροφόρησε ότι ήταν υψηλόβαθμο στέλεχος πολυεθνικής εταιρίας και ότι συχνά συμβουλευόταν το «Κινέζικο Βιβλίο των Χρησμών» προκειμένου να πάρει κάποιες κρίσιμες επαγγελματικές αποφάσεις. Ήταν αρχές της δεκαετίας του 80 και το «Ι Τσινγκ» δεν είχε εκδοθεί ακόμα στην Ελλάδα. Εκείνη, που το γνώριζε λόγω της δουλειάς της, είχε μείνει κυριολεκτικά εμβρόντητη με το ενδιαφέρον ενός τεχνοκράτη για ζητήματα που σχετίζονταν με πιο υπερβατικούς χώρους. Τότε ακόμα επικρατούσε ευρέως η αντίληψη ότι ο κόσμος των επιχειρήσεων βρίσκεται στον αντίποδα της φιλοσοφικής ενασχόλησης και των πνευματικών ενδιαφερόντων. Ύλη και πνεύμα, άλλωστε, βρίσκονταν για αιώνες σε αντιπαλότητα.Τα τελευταία χρόνια, όμως, αυτές οι αντιλήψεις ανατρέπονται και οι δυο προαιώνιοι «αντίπαλοι» τείνουν προς μια αμοιβαία σύγκλιση. Οι πρώην αμετανόητοι υλιστές αναγνωρίζουν σιγά – σιγά την πνευματική τους διάσταση ενώ οι πνευματικοί αναζητητές αποδέχονται και απενοχοποιούν την υλική τους υπόσταση. Στο κάτω – κάτω τι το«αμαρτωλό» έχουν ο άνθρακας, το υδρογόνο ή τα ηλεκτρόνια και τα πρωτόνια, δηλαδή οι δομικοί λίθοι της ύλης; Είναι καθαρά θέμα ερμηνειών. Και τρόπου σκέψης, που τώρα φαίνεται να παρουσιάζει μια μεταστροφή. «Η απληστία είναι αρετή». Αυτή η ατάκα από την ταινία «Γουολ Στρητ» ήταν ο εύστοχος χαρακτηρισμός της δεκαετίας του `80 όπου κυριαρχούσε το ξέφρενο κυνήγι της επιτυχίας και του χρήματος. Η παρούσα δεκαετία, όμως, απέδειξε ότι οι καιροί – και οι άνθρωποι – αλλάζουν, διαμορφώνοντας μια νέα προοπτική. Αυτή που οι βουδιστές ονομάζουν «μέση οδό» και οι Έλληνες μέτρο. Το χρήμα για το χρήμα χάνει τους υποστηρικτές του καθώς η οικονομική επιτυχία δεν αποτελεί πλέον αυτοσκοπό. Δεν είναι, βέβαια, ούτε και απευκταία. Τώρα, όμως, συνδυάζεται με την εσωτερική αυτοεξέλιξη ,την αυτογνωσία και την πνευματικότητα και όλα δείχνουν ότι ο επόμενος αιώνας θα βρει την παραδοσιακή καρδιά του καπιταλισμού, τις ΗΠΑ, να χτυπούν ήδη σε έναν πιο new age ρυθμό. «Τίποτα δεν με ξάφνιασε περισσότερο από την εμφανιζόμενη πνευματική συνείδηση αρκετών αμερικάνικων επιχειρήσεων» σχολιάζει ο Αμερικανός συγγραφέας Πάτρικ Μίλλερ. Αυτή η μεταβολή αντανακλάται και στους τίτλους των βιβλίων που γίνονται best sellers, όπως «Ο σκεπτόμενος διευθύνων », οι « Επιχειρήσεις με ψυχή» και το «Πώς ο Κομφούκιος θα διοικούσε μια επιχείρηση;» Αντίστοιχα μεγάλες πωλήσεις κάνουν και οι εταιρίες που συνδυάζουν την επιδίωξη του κέρδους με το σεβασμό κάποιων αρχών. Οι επενδυτές, έχοντας και οι ίδιοι αναπτύξει κοινωνική και περιβαλλοντική ευαισθησία, τους δείχνουν σαφή προτίμηση. Σύμφωνα, μάλιστα, με τα στοιχεία του Social Investment Forum, οι επενδύσεις σε μετοχές αυτού του τύπου επιχειρήσεων έχουν ανέβει την τελευταία 8ετία από τα 50 δισεκατομμύρια δολάρια στα 620. Άλλωστε, όπως το θέτει πολύ πρακτικά ένας σύμβουλος επενδύσεων, είναι πολύ πιο ασφαλές να αγοράσεις μετοχές μιας «κοινωνικά υπεύθυνης» εταιρίας που δεν κινδυνεύει να τιμωρηθεί με βαρύτατα πρόστιμα επειδή οι δραστηριότητές της ρυπαίνουν το περιβάλλον ή να συρθεί σε σκληρές δίκες εξ αιτίας της απάνθρωπης πολιτικής της. Η ανησυχία για το μέλλον του πλανήτη και η στροφή προς πνευματικότερες αξίες κάνει όχι μόνο τους επενδυτές αλλά και τους επιχειρηματίες να επαναπροσδιορίζουν τους οικονομικούς τους στόχους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Τομ Τσάπελ, ο Αμερικανός μεγιστάνας της οδοντόκρεμας, που αναμόρφωσε πλήρως τις επιχειρήσεις του σύμφωνα με τις επαναστατικές ιδέες ενός συμβούλου του που είναι… θεολόγος στο Χάρβαρντ. «Η κοινωνική και οικονομική επιτυχία δεν οδηγεί στην αυτοπραγμάτωση. Το αντίθετο όμως ισχύει σίγουρα και έχει πολύ μεγαλύτερη αξία . Άλλωστε, αυτό είναι και το μόνο σίγουρο κέρδος που δεν απειλείται από τις διακυμάνσεις της αγοράς» διαπιστώνει ο ίδιος ο Τομ Τσάπελ.
Business και φιλοσοφία
Όσοι υποστήριζαν κάποτε πως η άσκηση στο διαλογισμό ,η συμμετοχή σε ομάδες αυτογνωσίας και οι βαθυστόχαστες μεταφυσικές συζητήσεις αφορούσαν τους αλλοπαρμένους, τα φρικιά και τους προβληματικούς ή τους τεμπέληδες που δεν συμμετείχαν ενεργά στην παραγωγική διαδικασία αλλά έχαναν τον καιρό τους σε «ψυχοψακτικές αρλούμπες», σήμερα θα βρεθούν άνευ επιχειρημάτων. Στις αίθουσες της τοξοβολίας Ζεν, στις σχολές Γιόγκα και αυτογνωσίας, σε ειδικά διαμορφωμένους πολυτελείς πύργους στην Αγγλία ή στους συνεδριακούς χώρους μεγάλων ξενοδοχείων που φιλοξενούν κάποιο πνευματικό συνέδριο ανά την υφήλιο μπορεί να συναντήσει κάποιος μερικά από τα πιο ηχηρά ονόματα από τον χώρο των επιχειρήσεων. Πρόεδροι γιγαντιαίων εταιριών, διευθυντικά στελέχη πολυεθνικών και τεχνοκράτες επιχειρηματίες μαθαίνουν να διαλογίζονται, να ακούν τη φωνή του εσωτερικού τους εαυτού και να ανοίγουν τη συνειδητότητά τους στη συμπαντική ροή. Κανείς τους δεν είναι υποψήφιος αναχωρητής. Κανείς δεν σκοπεύει να εγκαταλείψει τα εγκόσμια ή την καριέρα του. Όλοι τους όμως έχουν αναγνωρίσει την παραμελημένη πνευματική τους διάσταση και τον βασικό ρόλο που παίζει στην εσωτερική ειρήνη και ασφάλεια και στην αίσθηση της προσωπικής ολοκλήρωσης. Επιπλέον, έχουν συνειδητοποιήσει ότι το ρητό «τα λεφτά δεν φέρνουν την ευτυχία» είναι απόλυτα αληθές. Γνωρίζοντας, όμως, ότι ούτε και η φτώχεια φέρνει την ευτυχία δεν απαρνούνται τους υλικούς στόχους, απλώς τους επαναπροσδιορίζουν δίνοντάς τους μια πιο εσωτερική διάσταση. Όπως λέει η Πατρίτσια Ράσκιν, σύμβουλος αγοράς ειδικευμένη στις New Age επιχειρήσεις, «το κλειδί είναι η αρμονική εξισορρόπηση του χρήματος και της εσωτερικής αυτοπραγμάτωσης. Το χρήμα δεν ούτε κακό, ούτε αμαρτωλό. Είναι απολύτως ουδέτερο και γι αυτό μπορεί να λειτουργήσει ως μια εξαιρετικά ευεργετική δύναμη και για εκείνον που το έχει στα χέρια του και για τους άλλους. Δεν υπάρχει τίποτα το ασυμβίβαστο σε έναν επιτυχημένο επιχειρηματία που ενδιαφέρεται εξίσου και για την πνευματική του εξέλιξη. Το μοντέλο του μεγαλοκαρχαρία είναι πλέον ξεπερασμένο από μια σημαντική μερίδα συνειδητοποιημένων ατόμων που τυχαίνει να είναι και επιτυχημένοι επιχειρηματίες. Επιπλέον ο ίδιος ο χώρος των επιχειρήσεων και της καριέρας μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό εργαλείο αυτογνωσίας. Παρατηρώντας κάποιος τα επαγγελματικά σχέδια που κάνει, τους στόχους που θέτει και τον τρόπο που διαχειρίζεται τα κεφάλαιά του μπορεί να δει μια εικόνα κρυστάλλινης καθαρότητας του εαυτού του και να μάθει πολλά για τον τρόπο που σχεδιάζει την ίδια τη ζωή του. Το πώς και πόσο σοφά «ξοδεύει» ή «επενδύει» τον εαυτό του.»
Τα ταρό και η αστρολογία στο…χρηματιστήριο
Η αναδυόμενη νέα επιχειρηματική φιλοσοφία έχει συχνά ένα επιπλέον εργαλείο στη διάθεσή της: τις ειδικές πληροφορίες που προέρχονται όχι μόνο από τις έρευνες αγοράς και τις ειδικές μελέτες αλλά και από την περιοχή του υπερβατικού. Η αστρολογία, τα φάρο, το βιβλίο των χρησμών του «Ι Τσινγκ» ή τα μυστικά του «Φενγκ Σούι» παρέχουν ειδικά στοιχεία στους επαγγελματίες της Νέας Εποχής που όχι μόνο δεν σνομπάρουν αυτού του τύπου τις πηγές πληροφόρησης αλλά αντίθετα τις χρησιμοποιούν ως μια συμπληρωματική παράμετρο των αποφάσεών τους. Τρανή απόδειξη η σύμβουλος επιχειρήσεων Μπάρι Ντόλνικ. Από το πολυάσχολο γραφείο της στην καρδιά του Μανχάταν περνούν υψηλόβαθμα στελέχη, επιχειρηματίες και εκπρόσωποι μεγάλων εταιριών επενδύσεων που ζητούν τις συμβουλές της σε μακρόπνοους στρατηγικούς σχεδιασμούς ή στην αξιολόγηση της πορείας ενός νέου προϊόντος. Η Ντόλνικ έχει πίσω της μια ιδιαίτερα επιτυχημένη καριέρα στο χώρο της διαφήμισης, υπήρξε, μάλιστα και αντιπρόεδρος μιας μεγάλης φίρμας. Όλα αυτά μέχρι πριν από 6 χρόνια που αποφάσισε να προσφέρει τις υπηρεσίες της ως σύμβουλος μάρκετινγκ. Το ιδιαίτερο στην περίπτωσή της είναι όχι μόνο η βαθιά γνώση της αγοράς αλλά και η ιδιαίτερη πηγή πληροφοριών της: η αστρολογία και τα ταρό. «Οι εταιρίες και οι επιχειρηματίες που απευθύνονται σε μένα, λέει, ενδιαφέρονται για πληροφορίες που δεν είναι εμφανείς. Η αστρολογία ή τα ταρό μπορούν να προβλέψουν τους αφανείς παράγοντες που ενδέχεται να επηρεάσουν την πορεία ενός προϊόντος ή τις διακυμάνσεις του χρηματιστηρίου που καμιά έρευνα αγοράς δεν θα μπορούσε να υπολογίσει.».Η αρχαία σοφία, η «ψυχή» των πραγμάτων και η πνευματική διάσταση μιας εμπορικής πράξης είναι, επίσης, το αντικείμενο της Κάρολ και του Νταν Όσμπορν που διευθύνουν μια επιτυχημένη εταιρία δημοσίων σχέσεων στο Σαν Φρανσίσκο. Η Κάρολ είναι, μάλιστα, η συγγραφέας του βιβλίου «Πώς θα διοικούσε ο Κομφούκιος μια εμπορική επιχείρηση» που σαρώνει σε πωλήσεις έχοντας φιλοξενηθεί με ένθερμες κριτικές στις σελίδες βιβλιοπαρουσίασης του περιοδικού FORTUNE. «Το κλειδί της πραγματικής επιτυχίας ακόμα και στον τομέα των επιχειρήσεων είναι, γράφει, να παραδώσει κάποιος τον έλεγχο στην εσωτερική πνευματική του καθοδήγηση. Αλλά, για να συμβεί αυτό θα πρέπει πρώτα να έρθει σε επαφή με την πνευματική διάσταση του εαυτού του. Πρόκειται για μια διαδικασία ωρίμανσης που έρχεται αφού ραγίσει ο τοίχος της αλαζονείας κι αυτό συνήθως συμβαίνει μετά τα 40, όταν αρχίζεις να αξιολογείς διαφορετικά τη ζωή και να στοχάζεσαι βαθύτερα.».Αυτή η στροφή στην πνευματικότητα εμφανίζει μια αισιόδοξη επέκταση στις χώρες της Δύσης τα τελευταία χρόνια, έχοντας κάνει την εμφάνισή της και στην Ελλάδα. Πληθαίνει κι εδώ ο αριθμός των ανθρώπων που δίνουν στις εμπορικές τους δραστηριότητες μια πιο εσωτερική διάσταση, που νοιάζονται για το περιβάλλον ή και αλλάζουν αντικείμενο επιλέγοντας ένα άλλο που να βρίσκεται σε μεγαλύτερη συμφωνία με τα πνευματικά τους ιδανικά. Στους αθηναϊκούς χώρους όπου γίνονται σεμινάρια αυτογνωσίας ή δίνονται διαλέξεις πνευματικού ή φιλοσοφικού περιεχομένου μπορείτε να συναντήσετε πλέον αρκετούς επώνυμους επιχειρηματίες ή στελέχη μεγάλων επιχειρήσεων. Αργά αλλά σταθερά, λοιπόν, τα πρότυπα αλλάζουν. Ακόμα και στο χώρο των σκληρών business όπου οι άνθρωποι με την New Age αντίληψη μεταβάλλουν σταδιακά αλλά καίρια το ευρύτερο τοπίο των επιχειρήσεων καταφέρνοντας να συνδυάσουν την επέκταση μια εταιρίας με την επέκταση της δικής τους συνείδησης.